|
|
| Anaximesnes |
Anaximenes
Milet okulunun, doğa felsefesi çığırının üçüncü ve son büyük temsilcisi Anaximenes'in Anaximandros'un öğrencisi olduğu belirtilir.
Anaximenmes'te diğer iki miletli gibi arkhé sorunu üzerinde durur. O da Anaximandros ile özdeğin sonsuz olması konusunda birleşir. Ancak o da Thales gibi belirli bir şey olarak tutar. Anaximenes'e göre arkhé hava'dır. Hava denizi evreni sonsuz -sınırsız olarak kuşatır. Yer de bu hava denizinde düz bir tepsi olarak yüzer.
Düşünmede atılgan olma bakımından Anaximenes, Anaximandros'a yetişemiyor. Soyut bir ilke olan Apeiron'un yerine somut bir ilke olan havayı koymakla doğa tasarımı da Anaximandros'unkine göre bir gerileme sayılabilir.
Ancak Anaximesnes'in iki görüşü vardır ki onu Miletin üç büyük filozofundan biri yapar. Bu iki görüş felsefe tarihinde ilktir.
1. Anaximenes, "bir hava (soluk) olan ruhumuz ( Yu. psykhé ) bizi nasıl ayakta tutuyorsa, bunun gibi bütün evreni de soluk ve hava sarıp tutar. " diyor. Böylece ruh kavramını felsefeye kazandırmış oluyor. Burada ruh insanın canlı vücudunu ayakta tutan, daha doğrusu bir arada tutan, onu canlı kılan, onun cansız bir yığın olarak dağılmsını önleyen "şey"dir. Burada ruh, yaşam diye, canlı vücudu cansızdan ayıran diye anlaşılıyor ve solukla bir tutulduğu için somut bir şey olarak düşünülüyor.
Şimdi nasıl hava-soluk, nasıl insanın vücudunu cansız bir madde gibi dağılıp yok olmaktan koruyorsa, bunun gibi, hava da evrenin bütününü, onun düzenini ayakta tutar. Hava: canlı, canlandıran şey, etki olan bir ilke. Onun bu canlılığı, etkinliği olmasaydı, evren sadece ölü, dağılan bir yığın olurdu; boyuna yeni biçimler alan, kendini canlı olarak yenileyen yaratıcı bir varlık olmazdı."
2. Anaximenes ana maddenin canlı olması gerektiğini düşünmekle, "madde" kavramının belirlenmesine doğru önemli bir adım atmış oluyordu. Thales, suyu sadece cansız bir madde değil de, canlı gibi değişebilen bir varlık saydığı için, 'bu ana maddeden nasıl oluyor da veya ne gibi bir süreçle nesnelerin çokluğunu sağlıyor ?" sormak gereksinmesini duymamıştı. Anaximenmes'te ise, bu soru artık ortaya konuluyor. Çünkü Anaximenes havayı, hayatın ve ruhun asıl maddesi saymakla, genel olarak madde kavramı da kendisine bir şeyler olan, bir şeyler geçen madde kavramı belirmiş, bununla da bu maddede olup bitenler üzerinde, maddedeki süreç üzerinde bir düşünmeye yol açmış oluyordu. Anaximenes'e göre; Hava, yoğunlaşma ve gevşemesi ile çeşitli nesnelere dönüşür; genişlemesi ve gevşemesiyle ateş olur, yoğunlaşmasıyla rüzgarlar, bulutlar meydana gelir; bulutlardan su, sudan toprak, yüksek bir yoğunlaşma derecesiyle de taşlar meydana gelir.
